6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği alanında önemli bir dönüm noktası olan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 20 Haziran 2012 tarihinde kabul edilerek 30 Haziran 2012 tarihli ve 28339 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Bu kanun, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi amacıyla işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektedir.

Kanunun Amacı ve Kapsamı

Kanunun temel amacı, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesidir. Kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve iş yerlerine, bu iş yerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanmaktadır.

İşveren ve Çalışanların Yükümlülükleri

Kanun, işverenlere ve çalışanlara çeşitli yükümlülükler getirmektedir:

• İşverenin Yükümlülükleri:

  • İş yerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli önlemleri almak, risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmak.
  • Çalışanların sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek konularda çalışanları ve temsilcilerini bilgilendirmek.
  • İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere iş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirmek veya bu hizmeti ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden almak.

• Çalışanların Yükümlülükleri:

  • İş yerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınan önlemlere uymak.
  • Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımları doğru kullanmak ve korumak.
  • İş yerinde tespit ettikleri tehlikeleri işverene veya çalışan temsilcisine bildirmek.

Risk Değerlendirmesi ve Önleyici Tedbirler

Kanun, işverenlerin iş yerlerinde risk değerlendirmesi yapmalarını veya yaptırmalarını zorunlu kılmaktadır. Bu değerlendirme sonucunda tespit edilen risklerin önlenmesi veya en aza indirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir. Ayrıca, toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verilmesi esası benimsenmiştir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri

İşverenler, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere iş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetlerin sağlanmasında, iş yerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınmaktadır. Belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamı veya bir kısmı ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınarak yerine getirilebilir.

Çalışanların Eğitimi ve Bilgilendirilmesi

Kanun, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitilmelerini ve bilgilendirilmelerini zorunlu kılmaktadır. Bu eğitimler, çalışanların maruz kalabilecekleri riskler ve alınması gereken önlemler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamayı amaçlamaktadır.

Denetim ve Yaptırımlar

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili denetimler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri tarafından yapılmaktadır. Kanuna aykırı davranan işverenler ve çalışanlar hakkında idari para cezaları ve diğer yaptırımlar uygulanabilmektedir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği kültürünün oluşturulması ve geliştirilmesi açısından büyük bir öneme sahiptir. İşverenlerin ve çalışanların bu kanun kapsamında belirlenen yükümlülüklerini yerine getirmeleri, iş yerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının oluşturulması için elzemdir.

6331 Sayılı Kanunun İş Yerlerine Getirdiği Yenilikler

• Kapsamın Genişletilmesi: Bu kanun, kamu ve özel sektör ayrımı yapmadan tüm iş yerlerini kapsar. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) için de zorunlu kılınmıştır.
• Tehlike Sınıflarının Belirlenmesi: İş yerleri az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak sınıflandırılmıştır. Bu sınıflara göre alınması gereken önlemler belirlenmiştir.
• Uzman ve Hekim Zorunluluğu: Çalışan sayısına ve tehlike sınıfına göre iş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirme zorunluluğu getirilmiştir.

İSG Profesyonellerinin Rolü ve Önemi

• İş Güvenliği Uzmanı: Risk değerlendirmesi yapmak, eğitim planlamak ve iş kazalarını önlemek için gerekli önlemleri önerir.
• İşyeri Hekimi: Çalışanların düzenli sağlık muayenelerini gerçekleştirir ve sağlık gözetimini sağlar.
• Diğer Sağlık Personeli: Sağlık ve güvenlik süreçlerini destekleyici görevlerde bulunur.

İSG Kültürü ve Eğitimlerin Önemi

• Çalışanların İSG konularında bilinçlenmesi, kazaların önlenmesinde kritik bir rol oynar.
• Periyodik eğitimlerle çalışanların tehlike farkındalığı artırılır ve iş yerinde güvenlik kültürü yaygınlaştırılır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri (ISO 45001)

Kanunun uygulanmasını desteklemek için işletmeler, ISO 45001 gibi uluslararası standartları benimseyebilir. Bu standartlar, risk yönetimi ve sürekli iyileştirme süreçleri için rehberlik sunar.

Kanunun Sektörel Etkileri

• Sanayi ve İnşaat Sektörü: Yüksek tehlike potansiyeli nedeniyle, bu sektörlerde kapsamlı risk değerlendirmesi ve sıkı denetimler yapılır.
• Hizmet Sektörü: Ofis ergonomisi, yangın güvenliği ve psikososyal riskler gibi konulara odaklanılır.

Kanunun Ekonomik ve Sosyal Faydaları

• Maliyet Tasarrufu: İş kazalarının önlenmesi, üretim kayıplarını ve yasal cezaları azaltır.
• Toplumsal Fayda: Çalışanların sağlık ve güvenlik seviyesinin yükseltilmesi, toplum genelinde refah düzeyini artırır.

Yasal Yaptırımlar ve Cezalar

• İşveren yükümlülüklerini yerine getirmediğinde uygulanabilecek para cezaları, iş durdurma kararları ve cezai yaptırımlar detaylandırılabilir.
• Bu cezaların işletmelere getirdiği maliyetler ve uzun vadeli etkileri ele alınabilir.